Brise soleil

Brise-soleil bao phủ mặt tiền của Thư viện Tổng hợp TPHCM cho thấy sự kết hợp với các họa tiết trang trí truyền thống.

9June2021

Trong các thập niên 1950-1970, xu hướng hiện đại bắt đầu trở nên phổ biến ở các đô thị miền Nam và loại trừ dần những ảnh hưởng cổ điển trước đó. Tại những công trình hiện đại trên thế giới, ranh giới giữa bên trong và bên ngoài được làm mờ đi bằng cách tạo ra hệ cửa rộng và cho ánh sáng đổ tràn vào nội thất. Những nhà xây dựng Việt Nam cũng đã ứng dụng chủ trương mở rộng với môi trường này vào các công trình trong nước, nhưng đã chủ ý điều chỉnh để thích nghi với khí hậu nhiệt đới.

Những ngôi nhà được bao bọc bởi một hệ tường hai lớp (double-skin): bên trong là lớp tường thực sự, bên ngoài là một lớp lam đá - brise-soleil - là những tấm lưới đúc bằng bê tông. Những tấm rèm bê tông này giúp hấp thụ nhiệt lượng và góp phần điều hòa nhiệt độ bên trong, nhưng cũng cho phép một lượng ánh sáng và không khí cần thiết có thể đi vào. Như vậy, ngôi nhà vừa mở ra với thế giới bên ngoài nhưng cũng hấp thụ những tác nhân khó chịu của khí hậu nhiệt đới để tạo ra sự thoải mái cho người sống trong đó.

Lớp bao che tại công trình trường Đại học Sư phạm Huế.

Lớp bao che tại công trình trường THPT Chuyên Trần Đại Nghĩa, Tp.HCM.

Công trình nằm trong khuôn viên trường Đại học Khoa học Tự nhiên thuộc Đại học Quốc gia TP.HCM, một công trình ít được biết đến của Kiến trúc sư Ngô Viết Thụ.

Brise-soleil nổi tiếng tại Dinh Độc Lập.

Tính tối giản là một trong những đặc trưng của kiến trúc hiện đại. Các nhà thực hành đầu thế kỷ 20 kêu gọi loại bỏ hoàn toàn những trang trí không cần thiết và thay vào đó tập trung cho những công năng thiết yếu hơn [Adolf Loos. (1908) Ornament is Crime]. Nhưng chính trên các brise-soleil này, các kiến trúc sư (hoặc thợ xây) Việt Nam lại chủ ý trở lại với tính trang trí.

Họ đã sáng tạo ra nhiều kiểu hoa văn khác nhau cho các lớp bao bê tông này, một số lặp lại các họa tiết truyền thống được biến đổi theo dạng hình học hiện đại. Những hoa văn này phù hợp với nhu cầu trang hoàng không gian sống của người Việt, đồng thời cho phép bản sắc dân tộc tiếp tục song hành cùng tính hiện đại, thay vì trở thành bản sao đơn điệu của những ảnh hưởng quốc tế.

Trong công trình nghiên cứu kiến trúc hiện đại ở miền Nam Việt Nam, tác giả Mel Schenck đã đưa ra một nhận định tương đồng khi khẳng định rằng chính những tấm rèm mềm mại này tạo ra vẻ đặc trưng giúp phân biệt kiến trúc hiện đại Việt Nam với phần còn lại của thế giới. [Mel Schenck. (2020) Southern Vietnamese Modernist Architecture - Kiến trúc hiện đại miền Nam Việt Nam. NXB Thế giới].

Lớp bao che lấy cảm hứng từ đốt tre / cửa thượng song hạ bản là một trong những chi tiết trang trí brise-soleil dễ nhận diện nhất.

Bài viết: Hiếu Y

Hình ảnh: Nick

Bài viết liên quan

Nhà cửa nông thôn có sự thể nghiệm với các hình khối mới mẻ, năng động của xu hướng hiện đại, song vẫn giữ lại những yếu tố truyền thống, đặc biệt là bố cục không gian vì đó là những nếp nhà đã hình thành qua thời gian dài và ăn sâu vào nếp sinh hoạt nông thôn.

Nhà cửa nông thôn có sự thể nghiệm với các hình khối mới mẻ, năng động của xu hướng hiện đại, song vẫn giữ lại những yếu tố truyền thống, đặc biệt là bố cục không gian vì đó là những nếp nhà đã hình thành qua thời gian dài và ăn sâu vào nếp sinh hoạt nông thôn.